تاریخچه آب در ایران

در مقاله قبلی به تاریخچه کشاورزی در ایران و در این مقاله به تاریخچه آب در ایران می‌پردازیم:

ایرانیان از گذشته‌های دور به ارزش آب به عنوان ماده‌ای زندگی‌بخش پی برده بودند و آن را گرامی می‌داشتند. به خصوص نیاز طبیعی و همیشگی انسان به آب، ویژگی‌های خاص اقلیم و جغرافیای خشک فلات ایران و كمیابی همیشگی آب در آن، موجب بیشتر شدن ارزش این ماده در میان ایرانیان شده است. به طور ویژه در سال‌های اخیر با وجود خشکسالی‌ها و کاهش منابع آب روزمینی و زیرزمینی اهمیت توجه به آب و جلوگیری از هدررفت آن بیشتر خود را نشان داده است.

برای اطلاع از قیمت تجهیزات کشاورزی و یا تجهیزات آبیاری با کارشناسان سایت کشت کالا گستر تماس بگیرید.

تاریخچه آب در ایران: اهمیت آب در ایران باستان

از گذشته تا حتی به امروز، تمدن‌های بزرگ در کنار منابع آبی مانند رودها شکل گرفته‌اند. البته تنها تمدنی كه به دور از یک رودخانه عظیم ایجاد شد و با عظمت و پیشرفت مواجه گردید، تمدن ایران بود که دلیل آن حفر قنات‌های عظیم شناخته شده است. در ایران حتی حفر چاه‌های آب سابقه‌ی طولانی دارد و سابقه‌ی حفر قنات یا کاریز به 3400 سال قبل می‌رسد. کهن ترین قنات ایران که آثار آن کشف شده مربوط به شمال کشور بوده که حفر آن همزمان با ورود آریایی‌ها تشخیص داده شده است. به علاوه ایرانیان در ایجاد اتصال میان لوله‌های چاه و انتقال ثقلی آب زیرزمینی معروف بوده‌اند.

طبق منابع و نوشته‌های به دست آمده ایرانیان نخستین مردمی بودند که با استفاده از چرخ آبی به انتقال آب رودخانه‌ها به زمین‌های کشاورزی پائین دستی و بالا دستی اقدام می‌کرده‌اند. در مورد اهمیت آب در ایران باستان همین بس که برخی رودخانه‌ها تحت عنوان رودخانه‌های شاهنشاهی معروف بودند و آغاز آبگیری از آنها الزاما با حضور فرستاده فرمانروا و دریافت آب بها از مردم انجام می‌شده است.

در کتاب‌ها و آثار باقی مانده از دانشمندان ایران قدیم نیز به شناخت و اهمیت آب بسیار پرداخته شده است. موضوعاتی مانند استخراج آب‌های موجود، سیکل هیدرولوژیکی و توزیع عادلانه آب از مهم‌ترین این مباحث بوده‌اند.

تاریخچه آب در ایران: سیستم‌های آب رسانی

تخمین زده شده که آغاز زندگی بشر بر روی کره زمین به حدود ۲۰۰ هزار سال پیش بر می‌گردد. مردمان اولیه در ابتدا بیشتر به شکار می‌پرداختند. ولی از ۵۰ هزار سال پیش شروع به جابجایی در سطح زمین و اقدام برای سکونت کردند. از حدود ۱۰ هزار سال پیش هم پس از آشنایی با کشاورزی به زندگی در سکونت‌گاه‌های دائمی روی آوردند. ایجاد روستاها و سپس شهرها موجب افزایش نیاز به آب و لزوم تامین آب شیرین و سالم بود و از همان زمان مردم با چالش‌هایی مانند تامین آب شیرین، مقابله با شیوع بیماری‌های ناشی از مصرف آب آلوده و به طور کلی کمبود آب سالم و خوراکی مواجه بوده‌اند.

بررسی تاریخچه آب در ایران نشان می‌دهد که ایرانیان از قدیم برای تامین آب شیرین از منابع آب‌های زیرزمینی شامل چشمه، چاه، کانال، کاریز یا قنات، آب‌ انبارهای كویری و مشابه آن استفاده می‌کرده‌اند. عظمت قنات‌های ایران با دیوار چین برابر دانسته شده است. از نظر محاسباتی نیز مجموع طول قنات‌های ایران بیش از چهارصد هزار كیلومتر محاسبه شده که از فاصله زمین تا ماه بیشتر است. ساخت سدها و پل‌بندها نیز از روش‌هایی بود که با پیشرفت‌های مهندسی دانشمندان ایرانی مرسوم شد. به گونه‌ای که در دوران هخامنشیان بیشتر از ۶۰ سد در ایران ساخته شد و ساخت پل و بند شوشتر با طول بیش از پانصد متر به زمان ساسانیان اختصاص دارد. از دیگر اختراعات ایرانیان در زمینه استفاده از آب می‌توان به آسیاب آبی و دستگاه پالایش آب چغازنبیل اشاره کرد که در واقع به عنوان اولین و قدیمی‌ترین دستگاه تصفیه آب در جهان معروف است.

تاریخچه آب در ایران: چالش‌های امروز و راهکارهای پیش رو

امروزه و پس از پیشرفت‌های صنعتی و بهداشتی فراوان، مسئله سلامت و کیفیت آب در کشورها تا میزان زیادی حل شده است. ولی چالش کمبود منابع آبی همچنان برقرار مانده است. تا جایی که پیش‌بینی شده مشکل کمبود آب دلیل اصلی جنگ بین مناطق مختلف در آینده خواهد بود. بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۱۲ منتشر شده، عدم توجه موثر به مسئله‌ی مدیریت مصرف آب تا سال 2040، دسترسی به آب شیرین را در سراسر جهان با مشکل مواجه خواهد کرد.

دلیل بروز چنین مشکل حیاتی افزایش جمعیت، خشکسالی و کمبود منابع آب زیرزمینی و هم‌چنین صرف میزان زیادی از منابع آبی موجود برای مصارف کشاورزی و صنعتی در جهان است. به خصوص این‌که کشور ایران با دارا بودن حدود ۱٫۱ درصد از خشکی‌های جهان صرفا ۰٫۳۴ درصد از آب‌های جهان را در اختیار دارد. به این مشکل باید ریزش‌های صرفا فصلی و پارکندگی نامنظم آن را نیز اضافه کرد. همه‌ی این عوامل دست به دست هم می‌دهد تا مسئله‌ی بحران آب هر سال بیشتر برای مردمان ساکن در کل کره‌ی زمین و ایران به مشکلی جدی تبدیل شود.

آمارها از مصرف حدود ۷۰ درصدی آب در بخش کشاورزی، ۲۰ درصد در بخش صنایع و ۱۰ درصد برای مصارف خانگی حکایت دارند. این اعداد و ارقام نشان می‌هد که به‌روزرسانی سیستم‌های آب‌رسانی به زمین‌های کشاورزی با روش‌های سنتی می‌تواند به میزان زیادی در حل بحران آب موثر واقع شود.